Proste duše - Savo P. Vuletić 1905 (sa posvetom)

Savo P. Vuletić (Golubovci, 21. januar 1871 — Aranđelovac, 18. jun 1945) bio je crnogorski pravnik, političar, publicista i književnik. Bio je predsednik Cetinjske varoške opštine, poslanik Zetske kapetanije u svim sazivima Crnogorske narodne skupštine, od njenog osnivanja 1906. do 1914. godine, predsednik Oblasnog suda na Cetinju, član Privrednog saveta Crne Gore. Autor je zapaženih zbirki pripovedaka Proste duše i Naši ljudi.

Tokom Drugog svetskog rata, novembra 1944. godine odstupa prema Sloveniji sa crnogorskim četnicima predvođenim Pavlom Đurišićem, preživljava pakao Lijevča polja i biva zarobljen u Celju u Sloveniji zajedno sa mitropolitom crnogorsko-primorskim Joanikijem Lipovcem. Biva sproveden u Beograd, potom u Aranđelovac, đe je i strijeljan juna mjeseca 1945.

Jovan N. Tomić (Nova Varoš, 9. maj 1869 — Beograd, 22. jul 1932) je bio srpski istoričar, dugogodišnji direktor Narodne biblioteke u Beogradu i član SAN.

U periodu 1903—27, bio je upravnik Narodne biblioteke u Beogradu. Kao bibliotekar Narodne biblioteke, Jovan Tomić je od nje stvorio uzornu ustanovu, koja je mogla da pruži nauci neophodne usluge. "Od dana kad je on prihvatio u svoje ruke Narodnu biblioteku, sve je drugačije, sve je bolje, urednije i savremenije", zapazili su njegovi savremenici.

Tomić je udario osnove kritičke istoriografije turskog perioda srpske istorije (XV—XIX veka). Novim arhivskim dokumentima osvetlio je mnoge mračne momente iz prošlosti. To ga je dovelo u sukoba sa stariim romantičarskim shvatanjima o prošlosti srpskog naroda, naročito o istoriji Crne Gore.

Istoriografija se, do Jovana Tomića, uglavnom bavila našim Srednjim vekom. Doba turske prevlasti bilo je sasvim zanemareno. Tomić je naš istoričar koji ce upustio u proučavanje ovog perioda, a da nije imao prethodnika. Pošavši skoro ni od čega, on je morao da ce upusti u arhivska istraživanja, koja još nisu bila uobičajena kod nas, i, što je bilo nerazumno, smatrana su nižom vrstom rada, nedostojnom pravih istoričara. Neke njegove kolege potcenjivale su Tomićeva dela samo zato što nisu cenili arhivska istraživanja. On je osporavan u onome što je bila njegova najveća odlika kao istoričara. Tomić je najviše istraživao u italijanskim arhivima. Tomićeva bibliografija broji oko dve stotine radova.

Šta je o ovoj svojim knjigama rekao Savo P. Vuletić:

Moja prva zbirka pripovijedaka, koja je nod imenom „Proste duše“ izišla krajem 1905. godine, simpatično je dočekana kako od strane naše književne kritike u „Ljetopisu“ Matice Srpske, „Prijegledu“ Malo Biblioteke, „Bosanskoj Vili“ „Brankovom Kolu“, „Samoupravi“ i t. d.) tako i od strane čitalačkog svijeta. Ali i ako sam tijem bio ohrabren za produženje započetog posla, ipak zbog izvjesnijeh prilika, koje su od onda bile, tek sada mogu pristupiti radu na štampanju druge knjige svojih pripovijedaka kojoj sam dao ime ,,Naši ljudi“. Molim svoje mnogobrojne drugove, znance i prijatelje po svijema srpskim zemljama i van njih, kao i sve prijatelje srpske knjige uopšte, da se postaraju te da mi na ovu knjigu skupe što više pretplate. Skupljeni novac treba da mi se što prije pošlje kako bih pored ostalog, prema tome znao u koliko ću primjeraka knjigu štampati, a ista će se preko skupljača pretplate razaslati pretplatnicima, čim bude gotova. Skupljačima ću staviti na raspoloženje po izvjestan broj primjeraka svoje knjige, srazmjerno preko njih skupljenoj pretplati, a knjižarima cu učiniti uobičajeni popust. Molim uredništva svijeh naših književnijeh i političkih listova, da u istijema ovaj oglas objave — doslovce ili bar u izvodu.