Erlangenski rukopis starih srpskohrvatskih narodnih pesama - izdao Gerhard Gezeman (1925)

Erlangenski rukopis je zbirka srpske usmene književnosti u којој je sačuvano 217 dragocenih narodnih pesama. Zbornik je pronađen među rukopisima Univerzitetske biblioteke u Erlangenu u Nemačkoj 1913. godine. Prva osoba koja se bavila karakteristikama i sadržajem ovog zbornika bio je nemački slavista Gerhard Gezeman koji je napisao i predgovor prvom štampanom izdanju 1925. Napisan je u prvim decenijama 18. veka. Gezeman je utvrdio da rukopis potiče iz oblasti Vojne krajine, ali se, u omeđavanju geografskog prostora koji otkriva zbornik samom analizom jezika pesama ne može isključiti ni šira okolina. Sakupljač i pisar rukopisa su po Gezemanu jedna ista osoba, nemačke nacionalnosti, ali ime i život autora do danas ostaje nepoznat. Jedna od osnovnih odlika rukopisa je njegova heterogenost i po žanrovskoj strukturi, i po nacionalnom osećanju i po umetničkoj vrednosti. Najveći broj zauzimaju epske pesme u kojima se između ostalih pojavljuju Marko Kraljević, Brankovići, vojvoda Janko, Jakšići i veliki broj hajduka i uskoka.

Ovaj zbornik srpske narodne poezije pronađen je u fioci Univerzitetske biblioteke u Erlangenu od strane poznatog nemačkog slaviste Stajnmajera. Rukopis je biblioteci poklonio nepoznat autor i pogrešno je zaveden kao rukopis pisan glagoljicom. Prva vest o rukopisu bio je govor Eriha Bernekera, profesora slovenske filologije u Minhenu, sačuvan u izveštaju Bavarske akademije nauka 7. februara 1914. Ali budući da sam Berneker nije imao vremena da se pozabavi sadržajem rukopisa, on je taj posao prepustio Gerhardu Gezemanu. Gezeman je već 1920. godine filozofskom fakultetu u Minhenu predao opsežnu studiju o Erlangenskom rukopisu na nemačkom jeziku, dok je već sledeće godine, maja 1921. podneo Srpskoj akademiji nauka u Beogradu prerađenu studiju o rukopisu, zajedno sa redakcijom pesama celokupne zbirke. Tako je 1925. u Sremskim Karlovcima rukopis prvi put objavljen pod nazivom „Erlangenski rukopis starih srpskohrvatskih pesama“ zajedno sa Gazemanovom studijom kao predgovorom zbirke.