Mostar und sein Culturkreis. Ein Städtebild aus der Hercegovina - Carl Peez (1891)

MOSTAR I NJEGOVA KULTURA. SLIKA JEDNOG GRADA U HERCEGOVINI. 

Gotovo se ne možže verovati da jedan stranac, koji je proveo tako kratko vreme u Mostaru, opišše grad na ovakav način, s mnošštvom podataka o stanovnišštvu, životu, trgovini i svemu drugom. Uz to, neobično lepo šopisuje okolinu Mostara, puteve, proplanke, ššume. Opisuje ih na način, tako da ih, čitajući njegovu knjigu, vidimo pred sobom. Peez takođe znalački opisuje nagli razvoj Mostara nakon austrougarske okupacije. Taj je razvoj, s manje ili višše uspeha, nastavljen i posle povlačenja te vlasti... (Iz uvoda prevoda objavljenog 1952. godine).

Danas Mostar ima 8 četvrti; 5 na istočnoj, a 3 na zapadnoj obali Neretve. Najsjevernija je Carina (Carinarnica). Sa ovom graniči na jugu Luka. Obje mahale sačinjavaju uzdužžnu osovinu grada. Jugoistočno pridružžuje se Brankovac (utvrda) na Carinu i uspinje se uz brdo Stolac. Južžni nastavak Brankovca je Bjeluššina (prema bijelom vapnencu koji se tamo na površini nalazi), to je stara srpska četvrt; jošš dalje prema jugu okomito na stijenama uspinje se Stari grad (stara tvrđava). Na zapadnoj obali šširi se prema sjeveru Crnica (možžda po zemlji baššča prozvana), posve na jugu Predhumlje (četvrt pred brdom Hum), na zapad se pružža uzdužž brda Hum Zahumlje. Ovo je nova raspodjela grada. U staro doba dijelio se Mostar u 33 mahale od kojih su se najvažžnije na istočnoj obali zvale: Stara mahala kod Općinske Kazine, Čerdagija... (isečak iz prevoda iz 1952.)