Rimljani Slovenstvujušći - Pavle Solarić (1818)

Knjiga „Rimljani Slovenstvujući”, Pavla Solarića, štampana u Budimu 1818. godine, može se smatrati i svojevrsnim etimološkim latinsko-srpskim rečnikom, jer pokazuje kako su mnoge latinske reči proistekle iz starog srpskog jezika. Nakon detaljnog uvoda ovo retko Solarićevo delo donosi nam objašnjenja za nekoliko stotina latinskih reči čiji koren nalazi u srpskom jeziku. Primerak ponuđen na ovoj stranici čuva se u posebno izrađenoj kožnoj kutiji sa dekoracijama. Na licu kutije izrađena je u zlatotisku kopija dela teksta sa naslovne strane knjige, kao što se može videti na priloženim fotografijama.

"Drevne povesti, koje su nam sahranile tolika imena naroda, i po nešto njihovih dejstvovanja, ni najmanje se starale nisu da nam ostave po koji obrazac i njihovih jezika, iz čega bi potomstvo suditi moglo o njihovom poreklu i srodstvu ili inoplemenosti. Samo ovde onde, slučajem, po koja, ili po nekoliko reči ostale su nam, kao uzori u tom smotreniju..."

Pavle Solarić (1779 – 1821.) bio je srpski lingvista, geograf i prosvetitelj. Rođen je u svešteničkoj porodici. Takođe se veoma uspešno bavio književnošću i prevođenjem sa francuskog, nemačkog i italijanskog. Gimnaziju je učio u Zagrebu i Sremskim Karlovcima a potom završava studije u Zagrebu. Posle studija odlazi u Italiju gde se prvenstveno posvećuje pisanju i naučnom radu.

Zalagao se za svetovno obrazovanje. Godine 1804. piše „Novo graždansko zemljopisanije" – knjigu koja se smatra prvom modernom geografijom na srpskom jeziku, koja je imali veliki odjek u ondašnjem srpskom društvu i kulturi.  U predgovoru „Zemljeopisaniju“ i u „Кljučiću“, Solarić govori o položaju čovjeka u kosmosu i ulozi nauke, koja je stepenica prema Bogu, a ne njegova negacija Uz Dositeja Obradovića i Atanasija Stojkovića, smatra se najvećim prosvetiteljem svoga doba.

Delo Pavla Solarića je ogromno. Bio je pesnik, istoričar, filolog, tvorac srpske terminologije u više naučnih disciplina, prevodio je filosofske, geografske, istorijske i druge tekstove i spise, reformator je srpskog jezika i pravopisa, bavio se kartografijom i geometrijom…

Zbog negativne kritike poezije od strane Jovana Skerlića, Pavle Solarić biva zaboravljen i nepoznat široj čitalačkoj publici. Solarića je na neki način rehabilitovao Milorad Pavić, svrstavajući njegovu poeziju u predromantizam. Tek krajem prošlog veka, objavljene su njegove pesme.