Moji doživljaji - Prota Aleksa Ilić (1931)

Poznati beogradski prota Aleksa Ilić (1842-1920), imao je veliki uticaj na Nikolaja Velimirovića tokom njegovog školovanja u bogosloviji. Aleksa Ilić, nekada predsednik Konzistorije beogradske, bio je veoma bogat. Nezadovoljan crkvenom jerarhijom, zbog penzionisanja, izdavao je svoj list Hrišćanski vesnik, u kome je kritikovao episkope i višu jerarhiju. Protina vila i vinograd, bili su mesto gde se okupljala mlađa, napredna, generacija bogoslova, uglednih ljudi, književnika, diplomata, među kojima i ruski poslanik na našem dvoru, mnogi sveštenici, nacionalni radnici iz neoslobođenih srpskih krajeva, kao i mladi Nikolaj Velimirović.

Kako je govorio prota Aleksa ilić: “Pocepanost, netrpeljivost i omraza, koje je porodilo političko partizanstvo, prešli su i na sveštenstvo. Naprednjaci i radikali nisu hteli u svoj dom da prime sveštenika liberala, i obratno: liberali popa naprednjaka i radikala. Na taj način stvoren je čitav haos i u narodu i u crkvi.

Vođa svešteničke opozicije protiv beogradskog mitropolita Mihaila (1826-1898) bio je godinama prota Aleksa Ilić. On opisuje položaj sveštenika pod mitropolitom Mihailom:
 “Mi smo doista do tada bili duhovno roblje naših vladika, koji su s nama postupali ne kao s mlađom braćom svojom, već kao robovima svojim. Zato je i ubijen duh u sveštenstvu i zavladala apatija prema svemu.”

Memoari prote Alekse Ivića, iako štampani 1931. godine, spadaju u ekstremno retke srpske knjige. Prema COBISS bazi podataka, trenutno se u svim bibliotekama u Srbiji nalaze samo 3 primerka.